صادق ممقلی (شرلوک هلمس ایران یا داروغه اصفهان)

مهم‌ترین داستان پلیسی عصر رضاشاه، «داروغه اصفهان، شرلوک هلمس ایران» «1304»، ضمن بهره بردن از ساخت مدرن داستان‌های کانن دویل، متاثر از قصه‌های ماجرایی کهن است و ساختی تو در تو و قصه در قصه دارد. رمان «صادق ممقلی یا شرلوک هلمس ایران» نوشته میرزا کاظم خان مستعان‌السلطان «هوشی دریان» را اولین رمان جنایی تالیفی در زبان فارسی برمی‌شمرند. با این حال درباره میرزا کاظم خان مستعال‌السلطان «هوشی دریان»، که تنها همین یک اثر به قلم او در دست است،اطلاعات زندگی‌نامه‌ای موجود نیست و اطلاعات ما درباره «صادق ممقلی» یعنی مخلوق این نویسنده و اولین کارآگاه مدرن ادبیات فارسی بیشتر از خود نویسنده است. ویرایش حاضر مبتنی بر دو چاپ موجود از کتاب «صادق ممقلی، داروغه اصفهان» تهیه شده است: چاپ اول در شهریور سال 1304 و به اهتمام محمد رمضانی صاحب «کتاب‌خانه شرق» و چاپ دوم به سال 1327 توسط «بنگاه انتشاراتی فهم».