عبدالحسین صنعتی‌زاده کرمانی

اختیار امری ذومراتب است. یعنی درجات دارد و همه انسان‌ها به یک اندازه اِعمال اختیار نمی‌کنند. انسانِ جدّاً و واقعاً آزاد در جهان کم داریم. اغلب انسان‌ها خود را به دست عوامل بیرون از خودشان سپرده‌اند و تسلیم جبرها و اسارت‌ها شده‌اند. این مطلب اکثریّت قاطع مردم را فرامی‌گیرد، جز نوادری کم‌نظیر که از بسیاری جبرها آسوده‌اند و در امان‌اند. این یک مسئلهٔ بسیار اساسی است. ما نباید گمان کنیم که چون از آزادی و اختیار دم می‌زنیم در عمل و در واقع هم سخاوتمندانه اِعمال اختیار و آزادی می‌کنیم. انسان‌ها در بذل اختیار خسّت بسیار نشان می‌دهند. بسیاری از ما آزادی‌مان را به جبرها فروخته‌ایم و مثل پرّ کاهی در مصاف تندباد - به قول مولانا - خود را افکنده‌ایم و همان‌طور رفتار می‌کنیم. کم‌اند کسانی که در این جهان همچون وزنه‌های سنگین باشند که طوفان‌ها نتوانند آنان را از این طرف به آن طرف ببرند.

مجمع دیوانگان

عبدالحسین صنعتی‌زاده کرمانی